Af hverju erum við svona reið?

Reiði er geðshræring sem verður til vegna mikillar óánægju, pirrings eða ógnar sem menn skynja gagnvart sjálfum sér eða öðrum, annaðhvort í fortíð nútíð eða framtíð. Ógnin getur virst raunveruleg eða ímynduð. Oft er reiði viðbragð við hótunum, ranglæti, vanrækslu, niðurlægingu eða svika auk annars. (tekið af www.wikipedia.org 1.9.2009).

Áður óþekkt reiði hefur blossað upp í íslensku samfélagi í kjölfar bankahrunsins í október á síðasta ári. Það þarf ekki nema að kveikja á útvarpinu til þess að heyra einhvern ausa úr skálum reiði sinnar eða fara inn á næstu kaffistofu eða annan stað þar sem fólk kemur saman til að upplifa þessa reiði. Fólk hefur einnig tjáð reiði sína á marga aðra vegu eins og með því að berja í potta og pönnur, hrópa ókvæðisorð að öðrum og unnið eignaspjöll á eigum þeirra sem taldir eru ábyrgir.

En hvers vegna ná sumir ekki að hemja þessa miklu reiði sína? Er hún gagnleg?

Ég tel að hluta til liggi svarið í því að fólk upplifir ógn við framtíð sína, ranglæti, vanrækslu gagnvart sér og svik. Það leiðir til óánægju, pirrings og reiði. Flest erum við miklar réttlætisverur og höfum ákveðna ímynd af því hvernig hlutirnir eiga að ganga fyrir sig. Við viljum sanngirni, réttlæti og heiðarleika.

Þegar við höfum fylgst með atburðum í fjölmiðlum í nánast heilt ár þar sem fjallað er um svik og óheiðarleika sem framin hafa verið í mörg ár án þess að trúverðuglega sé brugðist við til þess að rétta af kúrsinn þá brjótast út vonbrigði, reiði og ógn við þann réttlætisheim sem við viljum búa í.

Maður upplifir sig hjálparvana og vonlausan því ástandið er óviðunandi en ekki er augljóst hvernig hægt sé að bæta ástandið. Því má segja að reiðin sem margir upplifa sé réttlát reiði. Hitt er annað mál að hver og einn þarf að bera ábyrgð á því í hvaða farveg hann beinir reiði sinni og hvort það sé uppbyggjandi eða af því hljótist enn meiri skaði en orðinn er. Því má spyrja sig hvort þessi reiði sé okkur gagnleg eða ekki?

Því miður er reiðin þannig tilfinning að þrátt fyrir að ausa úr henni eftir sínum eigin leiðum þá er ekki víst að okkur líði neitt betur eða náum neinu fram með því að beina henni gegn öðrum. Að leggjast jafn lágt og sá sem olli okkur tjóni "auga fyrir auga eða tönn fyrir tönn" aðferðin kemur okkur sennilega ekki langt.

Því er það eitt stærsta verkefni stjórnvalda og okkar allra á næstu misserum að finna leiðir til þess að bregðast við því tjóni sem orðið hefur af sanngirni og réttlæti og skapa þá von og trú að við munum ná okkur upp og stefna á nýja sókn fram.

Það þarf að komast að niðurstöðu um það hvað gerðist, hver gerði hvað og taka ákvörðun um viðeigandi refsingu viðkomandi aðila eins og hægt er. Einnig þarf að byggja upp á nýtt með trúverðugum hætti betra kerfi sem lært hefur af fortíðinni. Sýna þarf almenningi virðingu og þeir sem bera ábyrgð þurfa að sýna iðrun og biðjast afsökunar á sínum hlut. Einnig þarf að finna leiðir til þess að sætta landsmenn hvar sem þeir standa í þessu ferli og setja fram skýr markmið um það hvert við stefnum og hvernig við ætlum að stefna saman þangað þegar við höfum náð að hreinsa til brunarústirnar.

Að ætla sér þá leið sem stjórnvöld hafa farið að loknu hruninu að hygla fjármagnseigendum, fyrirtækjum, útvöldum skuldurum og láta vinnandi almenning borga fyrir veisluna sem honum var ekki boðið í er langt frá því fallið til þess að draga úr reiði eða skapa þá sátt sem okkur er nauðsynleg ætlum við að byggja þetta land. Það er til þess fallið að skvetta olíu á eldinn og brenna niður það sem eftir er.